در الکترونیک، پتانسیومتر (به انگلیسی: Potentiometer) (در محاوره POT) یک مقاومت سه پایانه با یک اتصال یا دکمه متحرک قابل تنظیم برای تقسیم جریان است. اگر تنها دو ترمینال استفاده شود (یک سمت و جاروب کن) به عنوان یک مقاومت متغیر یا رئوستات عمل می‌کند. پتانسومترها معمولا برای کنترل دستگاه‌های الکتریکی مانند کنترل صدا در تجهیزات صوتی استفاده می‌شود. پتانسیومترهای مورد استفاده اگر توسط یک مکانیزم عمل کنند می‌توانند مانند مغییر موقعیت برای مثال در یک اهرمک مورد استفاده قرار گیرند.
پتانسومترها به طور مستقیم برای کنترل قدرت قابل توجه (بیش از یک وات) به ندرت استفاده می‌شوند، توان تلف شده در پتانسیومتر با توان در بار کنترل شده مقایسه می‌شود. در عوض از آنها برای تنظیم سطح سیگنال آنالوگ (مانند کنترل صدا در تجهیزات صوتی)، به عنوان کنترل ورودی مدارهای الکترونیکی استفاده می‌شود. برای مثال دیمر (تیره کننده) نور لامپ از پتانسیومتر برای کنترل سوئیچینگ ترایاک و به طور غیر مستقیم برای کنترل نور لامپ مورد استفاده می‌شود.
تاریخچه
پتانسیومتر کشویی توسط یوهان کریستین پاگندرف (۱۷۶۹-۱۸۷۷)، در سال ۱۸۴۱ اختراع شد.
انواع
برخی از انواع پتانسومترها عبارتند از پتانسومتر ریز، پتانسیومتر ولومی، پتانسومترها دوبل و پتانسومتر ۵ پایه
پتانسومترهای ریز (کوچک)
این پتانسومترها با استفاده شیئی ریز مثل پیچ گوشتی تنظیم می‌شوند که برای مکان‌هایی که نیاز به تغییر آن نیست (صرفا جهت کالیبر کردن) به کار می‌رود.
پتانسومترهای ولومی
این پتانسومترها با دست تنظیم می‌شوند (عکس بالا) جهت استفاده در سیستم‌های صوتی و …
پتانسومترهای دوبل
این پتانسومترها ۶ پایه دارند که شامل ۲پتانسومتر چسبیده به هم هستند که با تغییر پیچ متحرک، مقدار هر دو عوض می‌شود و در بعضی مدارهای آمپلی فایری کاربرد کارند.
پتانسیومترها ۵ پایه‌ای
در این پتانسومترها، پین وسط پین تنظیم است، دو پین کنار وسط، یک پتانسومتر مثلا ۳ کیلو اهمی است و دو تای کناری یک پتانسومتر مثلا ۵ کیلواهم است؛ که در سیستم هاس صوتی کاربرد دارد.